Alperen Demir’in akademik bir tez çalışması hüviyetinde olan ‘Çerkes Hasan Vak’ası’ adlı kitabı raflardaki yerini aldı.

Alperen Demir’in Çerkes Hasan ve vak’a ile ilgili olarak geniş bir literatür taraması yaparak objektif bir bakış açısıyla eldeki bilgiler ışığında hazırladığı ‘Çerkes Hasan Vak’ası’ adlı kitabı Babıali Kültür Yayıncılığı etiketiyle raflardaki yerini aldı. Kitapta, Osmanlı Devleti’nde siyasi manada oldukça çalkantılı ve hareketli geçen 1876 senesinde meydana gelen ve bugüne değin tarih anlatıları ve kaynaklarında hakkında çok fazla detaylı bilgiye rastlanmayan ‘Çerkes Hasan Vak’ası’ ele alınıyor. Alperen Demir kitabı ile ilgili İHA’ya yaptığı açıklamalarda “Çerkes Hasan isminde bir Osmanlı subayı dönemin en önemli siyasi figürlerinden biri olan Serasker Hüseyin Avni Paşa’yı ve beraberindeki dört kişiyi öldürdü. Hadise hakkında akademik olarak az sayıda makaleler bulunmakla birlikte, olayın sansasyonel olması ve çok fazla abartılı anlatıma sebep verecek bir yapıda bulunması da konu ile ilgili tek sonuca çıkacak yargıların oluşmasına sebebiyet vermişti” dedi.

Yazar Alperen Demir, “Bu olayın bir lisansüstü tez çalışması olarak ortaya çıkmasındaki ana gayret olayın kahramanı Çerkes Hasan’ın kim olduğu ve bizzat vak’anın ortaya çıkma sebeplerini doğru anlamak adına gelişti. Akademik tez çalışması hüviyetinde olan Çerkes Hasan Vak’ası isimli kitap olay ile ilgili bilgileri yerleşik yargıların ötesine koymaya çalışmıştır. Çerkes Hasan ve Vak’a ile ilgili olarak geniş bir literatür taraması yapılmış ve olay tamamen objektif bir bakış açısıyla eldeki bilgiler ışığında okuyucuya sunulmaya çalışılmıştır. Çerkes Hasan’ın kaynaklarda Osmanlı padişahı Sultan Abdülaziz’in kayın biraderi (yahut bir akrabası) olarak gösterilmesi şahsın ve olayın önemini bir kat daha artırmaktadır. Bahis edildiği gibi, hadisenin Osmanlı Devleti’nin tabiri caizse en fırtınalı senelerinden birisi olan 1876 tarihinde gerçekleşmesi de ayrıca önem arz etmektedir” ifadelerini kullandı.

Padişah indiren Serasker; Hüseyin Avni Paşa

Alperen Demir, Sultan Abdülaziz 1876 tarihinde, Hüseyin Avni Paşa’nın başını çektiği bir grup devlet adamı tarafından tahttan indirilmişti. Bu olayın hemen ardına ise, Sultan Abdülaziz çok geçmeden (bir hafta içinde) ölmüştü yahut da öldürülmüştü. Sultan’ın ölümü ile ilgili tartışmalar ise günümüze değin hala tam manada bir netlik kazanmamış ve araştırmacılar Sultan Abdülaziz’in ölümü ile ilgili ortak bir yargı da bulunamamıştır. Sultan Abdülaziz’in ölümünden çok geçmeden ise Çerkes Hasan Vak’ası ortaya çıkmıştır. Çerkes Hasan, bu olayı eniştesi Sultan Abdülaziz’i tahttan indiren ve ona göre ölümünden sorumlu tuttuğu kişileri millet adına cezalandırmak için icra etmişti. Yapısı itibariyle oldukça önem arz eden bu olayın günümüze değin hem tarih kaynaklarında hem de kamuoyu hafızasında çok fazla bilinirliğinin olmaması dikkat çekici bulunmuştur. Bu olay hakkında eldeki sınırlı bilgilerle vak’anın anatomisi anlaşılmaya ve anlatılmaya çalışılmıştır.

Yerli ve Yabancı basındaki haberler

Kitapta adı geçenlerin siyasi hayatlarını ve dönemin haberlerinin önemli olduğunu vurgulayan Demir, “Yaşanan bu olayı tüm yönleriyle ele almak için Sultan Abdülaziz dönemine genel hatlarıyla değinerek yine Çerkes Hasan Vak’asıyla doğrudan alakalı oldukları için Hüseyin Avni Paşa ve Mithat Paşa’nın siyasi hayatlarını ele almak da gerekli görülmüştür. Olay bir Osmanlı subayının alelade şekilde gerçekleştirdiği bir vak’a görünümü arz etse de hadisenin detayları dikkat çekmektedir. Vak’a hakkında özellikle sonradan kaleme alınan çalışmalar abartılı ve tek bir sonuca çıkacak şekilde yorumlanmıştır. Şunu da görmekteyiz ki olaya bizzat tanıklık edenlerin ifadelerinde de çelişkili ve birbirini tamamlamayan noktalar vardır. Hadisenin yaşanmasının ardından o dönemki hükumetin vak’anın üstünü kapatmak ve kamuoyu algısını yönlendirmek maksatlı tutumlarını da göz önünde bulundurduğumuzda, yerli ve yabancı basın kaynaklarında olayın değerlendirilme biçimini karşılaştırmanın gerekliliği de ortaya çıkmıştır” dedi.

Tek başına mı Sultan Abdülaziz taraftarlarıyla mı?

Son olarak Yazar Alperen Demir şunları söyledi: “Bu çalışma Çerkes Hasan’ın olayı gerçekleştirmesindeki temel amacının ne olduğunu, kendisinin tek başına mı yoksa Sultan Abdülaziz taraftarlarının bir organizasyonu ile mi bu olayı gerçekleştirdiğini, dönemin en güçlü devlet adamını öldürmesinin sonraki tarihi sürece etkilerini anlayabilmek adına da oldukça önem arz etmektedir. Çerkes Hasan Vak’ası ile ilgili olarak fertlerin tarih hafızalarında bu olayın ve Çerkes Hasan’ın şahsının bilinirliğine katkı sağlamakta ayrıca önemlidir. Çalışmada Çerkes Hasan Vak’ası’nı bizzat yaşayan, tanıklık eden şahısların olay hakkında bilgi verdikleri eserlerinden faydalanılmıştır. Ayrıca Çerkes Hasan’ın olayın hemen sonrasında icra edilen sorgusunun kayıtları ve yakınlarıyla, sonradan kendisini sorgulayan kimselerin istintak evrakı Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulunmaktadır. Bu evrakın hepsine Osmanlı Türkçesinden transkribe edilerek orijinal halleriyle özellikle çalışmada yer verilmiştir. Hadisenin genel anlatımı özellikle olaya bizzat tanıklık eden kişilerin eserleri ve vak’a sonrası icra edilen sorgulamaların evrakı temelinde verilmeye gayret edilmiştir. Yine dönem ile ilgili araştırma eserlerden, ansiklopedik kaynaklardan yararlanılmakla birlikte yerli ve yabancı gazetelerden de faydalanılmıştır. Osmanlı arşiv belgelerinin yanında İngiliz arşiv belgelerinde de olay hakkında başvurulacak bilgiler bulunmuş ve kullanılmıştır. Çerkes Hasan Vak’ası’nı konu alan bir edebi yazı da afiş halinde olmakla birlikte Milli Kütüphane ’den temin edilerek faydalanılmıştır. Olayın edebiyat kaynaklarında ve günümüz medyasındaki yansımalarına da çalışmada değinilmekle birlikte, bunlara ek olarak çalışmanın daha net kavranabilmesi için ekler kısmında olay ve dönem ile alakalı görsellere de yer verilmiştir. Sınırlı sayıdaki akademik makaleler dışında, günümüze değin sadece Çerkes Hasan ve gerçekleştirmiş olduğu olay ile ilgili müstakil bir çalışma bulunmuyordu. Bu durum da göz önünde bulundurularak, vak’a bir akademik tez çalışması olarak eldeki tüm kaynakların temelinde yazılmaya gayret edilmiştir. Sonuç olarak Çerkes Hasan’ı tanımak ve gerçekleştirdiği olayı tüm yönleriyle ele almak, konu hakkında bu yönde toparlayıcı bir çalışma olmaması açısından umarız ki önemli bir eksiği kapatacaktır”.

Tarih sevenlerin dikkatini çekip keyifle okuyacakları bir eseri Türk okuru ile buluşturmaktan mutlu olduğunu ifade eden Alperen Demir’in kitabı ‘Çerkes Hasan Vak’ası’ Babıali Kültür Yayıncılığı etiketiyle raflardaki yerini aldı.