Türkiye’de boşanma davalarının önemli bir bölümü, tarafların tüm konularda uzlaşmasıyla anlaşmalı boşanma şeklinde sonuçlanıyor. Hem süreci kısaltması hem de tarafların yıpranmasını azaltması nedeniyle tercih edilen bu yöntem, belirli yasal şartların sağlanmasını ve mahkemede hâkim huzurunda teyidi zorunlu kılıyor.
ŞARTLAR NELER?
- Evlilik en az 1 yıl sürmüş olmalı.
- Taraflar boşanma iradesinde tam mutabakat içinde olmalı.
- Boşanmanın mali sonuçları ve çocuklara ilişkin düzenlemeler (velayet, kişisel ilişki, iştirak nafakası) üzerinde anlaşma sağlanmalı.
- Anlaşma, imzalı bir protokol ile mahkemeye sunulmalı ve duruşmada bizzat taraflarca onaylanmalı.
Hukukçular, “Bir yıllık evlilik” şartının tartışmasız uygulandığını, aksi durumda dosyanın çekişmeli usule döneceğini hatırlatıyor.
PROTOKOLDE NELER YAZMALI?
Uygulamada en kritik belge anlaşmalı boşanma protokolü. Net, açık ve uygulanabilir hükümler içermeli:
- Varlıklar/Mal paylaşımı: Taşınır–taşınmazlar, araç, kredi, ziynet eşyaları, banka hesapları.
- Nafakalar: Yoksulluk nafakası, iştirak nafakası (tutar, artış yöntemi, ödeme tarihi).
- Velayet ve kişisel ilişki: Çocuğun kimde kalacağı, görüş gün/saatleri, resmi/tatil gün düzeni.
- Tazminatlar: Maddi–manevi tazminat var mı, tutarı ve ödeme planı.
- Diğer hükümler: Soyadı kullanımı, ev eşyası paylaşımı, borçların tasfiyesi.
Belirsiz, çelişkili veya eksik protokoller, ileride icra ve uyarlama ihtilaflarına kapı aralıyor.
NEREDE VE NASIL AÇILIR?
Dava, Aile Mahkemesinde (yoksa Asliye Hukuk) açılıyor. Yetki, eşlerden birinin yerleşim yeri veya eşlerin son altı ay birlikte oturduğu yer mahkemesi. Dilekçe ekine nikâh cüzdanı/evlenme kayıt örneği, protokol ve kimlik fotokopileri ekleniyor. Duruşma günü geldiğinde her iki eşin de bizzat katılımı şart; vekil ile gelinse bile tarafların iradesi hâkim huzurunda sözlü olarak teyit ediliyor.
NE KADAR SÜRER?
Usul doğru işletildiğinde, birçok dosya tek celsede sonuçlanabiliyor. Ancak mahkeme yoğunluğu, eksik evrak veya protokoldeki belirsizlikler süreyi uzatabiliyor. Karar kesinleşmeden nüfus kayıtlarına işlenmiyor; kesinleşme şerhi alındıktan sonra medeni hâl değişikliği ve soyadı süreçleri tamamlanıyor.
ÇOCUKLAR AÇISINDAN KRİTİK BAŞLIKLAR
Hâkim, tarafların uzlaşmasını esas alırken çocuğun üstün yararını ayrıca denetliyor. Velayet düzeni, kişisel ilişki günleri ve iştirak nafakası tutarı bu denetimde odaklanılan başlıklar. Çocuğun yaşı, okul durumu, bakım koşulları ve ebeveynlerin yaşam düzeni dikkate alınıyor. Uzlaşma var diye, çocuğu açıkça olumsuz etkileyecek bir protokole onay verilmiyor.
AVANTAJLAR – RİSKLER
Avantajlar:
- Daha kısa sürede ve daha düşük maliyetle sonuçlanır.
- Çatışmayı azaltır; taraflar kontrolü ellerinde tutar.
- Çocuklar açısından psikolojik etkiler genellikle daha sınırlıdır.
Riskler:
- Aceleyle imzalanan protokoller sonradan telafisi güç hak kayıpları doğurabilir.
- Varlıkların, borçların ve nafaka artış yönteminin net yazılmaması yeni davalara yol açabilir.
- Taraflardan biri duruşmaya gelmez veya iradesini geri çekerse dosya çekişmeliye döner.
SIK YAPILAN HATALAR
- Protokolde oran/tutar belirtmemek: “Sonra bakarız” türü muğlak hükümler icrada sorun yaratır.
- Velayet–görüş günlerini yuvarlak bırakmak: Saat ve teslim yeri net olmalı.
- Borçları atlamak: Kredi, kart, kefalet gibi yükümlülüklerin kime ait olduğu yazılmalı.
- Artış yöntemi yokluğu: Nafaka için “TÜFE 12 aylık ortalama” veya açık formül konulmalı.
- Duruşmaya katılmamak: Tarafların bizzat beyanı şart; katılım olmazsa karar çıkmaz.
UZMAN GÖRÜŞÜ: “HIZLI AMA HESAPLI İLERLEYİN”
Aile hukuku uzmanları, anlaşmalı boşanmanın “hızlı ama hesaplı” yürütülmesi gerektiğini vurguluyor: “Bir protokol, boşanmanın anayasasıdır. Kısa sürede bitirmek kadar, ileriye dönük netlik sağlamak da önemlidir. Özellikle mal paylaşımı, nafaka artışı ve çocuk düzeni açık yazılmalı.”
SONUÇ
Anlaşmalı boşanma, doğru hazırlanmış bir protokol ve usule uygun bir duruşma ile en az yıpratıcı yol olarak öne çıkıyor. Taraflar, hak ve yükümlülüklerini netleştirip mahkeme önünde iradelerini kararlılıkla ifade ettiklerinde süreç tek celsede tamamlanabiliyor. Ancak kalıcı ve huzurlu bir ayrılık için, acele değil özenli bir hazırlık şart.