Bu topraklar Efeler diyarıdır. Ömer Seyfettin'in yazdığı Yalnız Efe öyküsünde, Aydın ile Ödemiş arasındaki Akkovuk semtinde yaşamış, babası Yörük Hocayı öldüren Ağanın canını alan, yoksula kol kanat geren, ağalığa, eziyete karşı çıkan, askere kurşun sıkmayan Kezban kız, Yalnız Efe olarak ünlenmiştir.
**
Gül Esin, Aydın ilimizin ve de Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kadın muhtarıdır.
1933 yılında Aydın'ın Çine İlçesi, Demircidere köyü (Şimdiki Karpuzlu ilçesi) muhtarlığına seçildiğinde kahvehanelerde kumar oynamayı yasaklamış kız kaçırma olaylarını önlemiş, nikâh işlemleri ile ilgili çalışmalar ve düzenlemeler yaparak adından söz ettirmiştir. Mücadeleci kadın muhtar hemşerimiz Atatürk tarafından ödüllendirilir.
**
Baltaköylü Arşın Teyze (Aysın Bacı)...
Yörük Ali’nin Millî Mücadeleye katılmasında kafasında ilk fitili ateşleyenlerden birisidir Aysın Bacı. Yunan Aydın’ı işgal etmiştir. Tarlasına giderken Yörük Ali kızanı bağırır;
“Destur erkek geliyor"
Bu söz üzerine kadınlar arkasını dönüp yol vermeli.
Oysa Aysın Bacı ses verir;
“Kâfir buraya gelmiş, vatanımız, namusumuz tehlikededir. Siz başınıza oyalı feslerinizi, kuşağınıza ve koynunuza nakışlı mendillerinizi takıştırmışsınız da elinizdeki demirlerle erkeğiz mi diyorsunuz? Haydin oradan be…” Yörük Ali Efe şöyle bir duraklar, o gün Millî Mücadeleye katılma fikrinin beyninde şimşek gibi çaktığından söz etmiş ve sıkıldığını anlatmıştır. Baltaköy önündeki Menderes köprüsünde savaşan asker ve efelere köyün kadınlarını örgütleyen Aysın Bacı su, yiyecek taşımış, bir yandan da omuz omuza savaşmıştır. Daha sonra Baltaköy askeri mühimmat depolarının olduğu yerdeki arazisi için kamulaştırma bedelini almamış, bağışlayarak parmak basmıştır.
Ayşın kadın, namlunun ucunda, kurşunlara göğüs germiş unutulmaz değerimiz, hemşerimizdir.
**
Çete Ayşe İmam köylü olup küpelerini satarak bir mavzer satın alır. Yedi yaşındaki oğlunu Demirci Mehmet Efe’ye bırakarak Yörük Ali Efe yanında elde mavzerle Kepez sırtlarında üç gün Yunan askerlerine kurşun sıkar. Aydın’ın alt yamacından şöyle bir girip de üst yakasından çıkıverdiğini söylemiştir. Yaralanır, tedavisinin ardından yine kurşun sıkmaya başlar. Hastalanır, Dalama’da Yörük Ali Emmisi Muğla’dan doktor getirerek derdine derman bulur. Savaş sonrası Atatürk Aydın’a 3 Şubat 1931 günü geldiğinde İstasyon Meydanı’ndadır. Çete Emir Ayşe’nin de aralarında bulunduğu kahramanlara İstiklal Madalyası takmıştır. Düşmana kurşun sıkmış, kurşun yemiştir.
**
Çiftlikli Çete Kübra Efe, (1903-1979 Çiftlikköy de yaşamış, nişanlı iken, Yunan işgalinde önce vatan diyerek nişanı atar, Millî Mücadele yıllarında Aydın yöresinin kurtuluşu için mücadele etmiş kuvâ-yı millîyeci efemiz,
Aydın Savaşlarının tamamında yer almış, pek çok işgalci askerin yakalanmasında emek harcamıştır.
**
Aydınlı Ayşe Çavuş, Balkan Göçmeni Ayşe kadın, Yunan işgalinde elde tüfek, Efelerle birlikte omuz omuza düşmana kurşun sıkmış, adı unutulmuş bir kahramanımızdır.
**
Sökeli Adalet Yıldırım Türkiye’nin ilk kadın hâkimidir.
“Adalet Ana” olarak adlandırılmıştır.
Lise yıllarında Söke'de Atatürk sınıflarına geldiğinde Adalet yolunda görev yapmasını ister. Hemşire olmak isterken, Hukuk Fakültesine gider ve yargıç olur.
**
Muazzez Türüng... Yenipazarlı Kabarıkların kızı Muazzez Hanım, Mektebin Bacaları diyerek başladı mı ortalık inlerdi. Eşi subaydır. Ziyarete gelen hemşerilerine yatacak yeriniz yoksa, işte ev diyerek kucak açan unutulmaz sanatçımız...
Piraye Levent ise, İlk kadın milletvekilimizdir.
Leman Kısa öğretmen, "Aydın Tarihi ve Coğrafyası" kitabını yazmıştır.
**
Nazilli doğumlu hemşerimiz Özlem Çerçioğlu, iki kez vekillik yapar, dört kez belediye başkanı seçilir. Aydın ilimizin ilk kadın belediye başkanıdır. Sergilediği dik duruş sayesinde Topuklu Efe olarak anılır. İddialara göre, "Ya içeri atılırsın ya da bize katılırsın" mesajlarından sonra üyelik rozetini Erdoğan’dan alamaması yanında AK Parti’ye geçişi gündem olur. “Topuklu Efe” lakabı da artık tarih oluyordu. Ertesi sabah Büyükşehir Belediye binası önündeki kaldırımlara bırakılmış topuğu kırık pabuçlar görülüyordu...