Türkiye’de ölüm sonrası miras işlemlerinin ilk adımı olan veraset ilamı (mirasçılık belgesi) için başvurular son dönemde belirgin biçimde arttı. Uygulamada hem noterler hem de Sulh Hukuk Mahkemeleri tarafından düzenlenebilen belge, mirasçıların terekeye ilişkin tüm işlemleri başlatabilmesi için zorunlu görülüyor.

VERASET İLAMI NEDİR, NE İŞE YARAR?

Veraset ilamı; ölen kişinin yasal mirasçılarını ve miras pay oranlarını gösteren, resmi nitelik taşıyan bir belgedir. Bankadaki para ve kıymetli evrakın çekilmesi, tapu devri, araç tescili, miras payı intikali, sigorta alacağı, şirket hissesi işlemleri gibi hemen her adımda bu belge talep edilir. Belge, mirasçılık sıfatını ispat eder; tek başına paylaşım yapmaz ancak paylaşım/tenkis gibi işlemlerin önünü açar.

KİM, NEREYE BAŞVURUR?

Mirasçılar, ikamet ettikleri yer veya murisin son yerleşim yerinde Sulh Hukuk Mahkemesi’ne dilekçeyle başvurabilir ya da herhangi bir noterlikten veraset ilamı talep edebilir. Noterler, nüfus verilerine anlık erişim sayesinde işlemi çoğu vakada aynı gün sonuçlandırabiliyor. Mahkemeye başvuruda ise yoğunluğa göre kısa bir duruşma veya dosya üzerinden karar verilebiliyor.

HANGİ BELGELER GEREKİYOR?

Uygulamada en çok istenen evraklar şunlar:

• Mirasçının kimlik belgesi,
• Ölüm belgesi veya ölüm kaydını içeren nüfus kayıt örneği,
• Muris ve mirasçılara ilişkin vukuatlı nüfus kayıt örneği,
• Varsa evlilik/boşanma kayıtları, evlat edinme kararları,
• Birden fazla mirasçı varsa diğer mirasçılara ait kimlik bilgileri.

Noter başvurularında sistemsel veriler çoğu kez yeterli olsa da, soybağı tespitinde tereddüt varsa mahkemeye yönlendirme yapılabilir.

ÖZEL DURUMLAR: EVLATLIK, BOŞANMA, YABANCI MİRASÇI

Haber merkezlerine yansıyan dosyalarda en çok sorun çıkaran başlıklar; evlatlık statüsü, boşanma sonrası soybağı, gaiplik kararları ve yabancı uyruklu mirasçı halleri. Yabancı mirasçıların pasaport ve nüfus belgelerinin yeminli tercüme ve gerekiyorsa apostil şerhiyle sunulması istenebiliyor. Evlatlık ilişkisi resmi kararla kurulmuşsa, evlatlığın mirasçılığı açıkça kabul ediliyor; ancak sadece fiili bakım ilişkisi yeterli sayılmıyor.

TEK MİRASÇI MI, BİRDEN FAZLA MI?

Veraset ilamı tek mirasçıya da tüm mirasçıların birlikte talebiyle de verilebiliyor. Çoklu başvurularda pay oranları tek kalemde yazıldığı için sonraki işlemler (tapuda intikal, bankada bloke çözümü gibi) hızlanıyor. Buna karşılık mirasçılar arasında itiraz veya çekişme varsa noter belge vermekten kaçınarak mahkemeye yönlendirebiliyor; mahkeme, soybağına ilişkin delilleri toplayıp karar veriyor.

SÜRE VE MALİYET

Noterlerdeki işlem süresi genellikle aynı gün, mahkemelerde birkaç gün ile birkaç hafta arasında değişebiliyor. Ücret; noter harç ve masrafları ile mahkeme başvurularında alınan giderlere göre değişiklik gösteriyor. Belgenin nüsha sayısı arttıkça maliyet yükseliyor; resmi makbuzların saklanması ilerideki vergi ve intikal işlemlerinde kolaylık sağlıyor.

SONRAKİ ADIMLAR: VERASET VE İNTİKAL VERGİSİ, PAYLAŞIM

Veraset ilamı alındıktan sonra mirasçılar, veraset ve intikal vergisi yönünden beyan yükümlülüklerini yerine getiriyor. Taşınmazlar için tapuda intikal (miras yoluyla devir) yapılıyor; banka ve aracı kurumlarda hesaplar mirasçılık belgesine göre güncelleniyor. Mirasçılar aralarında anlaşamazsa ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyu) davası veya mirasın paylaşımı davası gündeme gelebiliyor.

REDDİ MİRAS VE TEREKE TEDBİRLERİ

Borçlu miraslarda gündeme en çok gelen konu, reddi miras. Miras, ölüm tarihinden itibaren üç ay içinde kayıtsız şartsız reddedilebiliyor. Bu süre kaçırılırsa zımni kabul ihtimali doğuyor. Ayrıca terekenin korunması için mahkemeden mühürleme, tespit ve temsilci atanması gibi tedbirler talep edilebiliyor. Uygulamada veraset ilamı alındıktan sonra borç görünmesi halinde dahi hukuki yollar tüketilerek sorumluluk sınırlandırılabiliyor.

SIK YAPILAN HATALAR

• Yanlış yerden başvuru: İkamet ve murisin yerleşim yeri dikkate alınmadan yapılan başvurular gecikmeye yol açıyor.
• Eksik soybağı bilgisi: Daha önceki evlilikler, evlatlık, tanıma/soybağı davaları bildirilmediğinde belge iptali gündeme gelebiliyor.
• Tüm mirasçıları dahil etmemek: Sonraki işlemlerde tekrar düzenleme ihtiyacı doğuyor.
• Sadece bankaya yönelik belge sanmak: Veraset ilamı tüm tereke işlemlerinin kapısını açar; yalnızca finansal kurumlar için değildir.

UZMANLAR NE DİYOR?

Hukukçular, “Veraset ilamı basit bir formalite gibi görünse de, soybağı ve pay oranları gelecekteki tüm davaların temelini oluşturur. İlk adımda doğru ve tam belge almak, yıllar sonra doğabilecek ihtilafları önler” uyarısını yapıyor. Özellikle tartışmalı aile yapılarında, başvurudan önce aile kayıtlarının titizlikle kontrol edilmesi öneriliyor.

SONUÇ

Veraset ilamı, miras hukukunun başlangıç anahtarı. Noter ve mahkeme kanallarının paralel çalışması işlemleri hızlandırsa da, doğru yerden eksiksiz başvuru kritik önemde. Mirasçılar; kimlik, nüfus ve ölüm kayıtlarını tamamlayıp pay oranlarını netleştirdiklerinde, vergi ve intikal başta olmak üzere tüm sonraki süreçler daha öngörülebilir ilerliyor.