Ege havalisinde ve Aydın çukurunda, deve güreşi sezonunun sonu yaklaşmakta. Tülülerin cinsel dürtülerinin, kızışmasının azaldığı yozma dönemi yaklaştı. Yılda bir kez bu satırları yazmak isterim.

Değil Aydın çukurunda, Ege bölgesinde, deve güreşlerine ilgi duyanlar Fernas’ı bilir. Tanımayıp da görenlerin yük devesi zannedeceği Yenipazar’dan Hacıoğulları ailesinin lök cinsi güreş tülüsü bir süre önce Yenipazar ilçesinde düzenlenen güreşte sırtında kazandığı halılardan birini sırtlayarak sahaya çıktı, seyircileri selamladı ve jübilesini yaptı. Hacıoğulları ailesi, bu deveye ölene dek bakıp vefa borcunu ödediler. Darısı diğer yaşlanan pehlivan develerin başına…

Kulaklarımızda bir yakım kaldı, Cazgır Ali Ballıoğlu hocamızdan,

“Nazilli’den Kalktı Tren,

Söke’de yaptı fren,

Bayılıyor,

Fernas’ı her gören…”

Dozer adlı develere gösterilen vefa da ilginçtir. İzmir, Menemen’in Harmandalı kasabasında 1. ve 2. Dozer adlı develer, sahibi Sepetçi Memet'in vasiyetiyle evlatlarınca ecelleriyle ahırlarında ölen develerini tarlalarının bir köşesinde ayrılan yere gömmüşler. Ne kadar duygusal bir ahde vefa örneği…

Güreş arenalarında Çılgın Özer adlı bir pehlivan tülü vardı. Yaptığı hiçbir güreşte yenilmediği anlatılırdı. Anlatılanlara göre Ulucak kasabasından Metin Özer, Burhaniye’den ilk Çılgın Hasan isimli deveyi satın alır ve adını “Çılgın Özer” olarak değiştirir. Devenin havudunun yanında “Ağır Abi” diye bir yazı göze çarpar. Çok uslu ve otuz yaşına yaklaşmış bir deve olan Çılgın Özer de son ana kadar bakıldı. Vefatında bahçenin köşesine gömülerek yâd edilir. Ordinaryüs Kanka, Savarona da aynı şekilde vefa görürler...

**

Güreş sahalarında cazgırlık da güreşe anlam ve heyecan katar. Rahmetli Bozdoğanlı Cazgır Seyfi Demirağ'ı rahmetle analım. Rahmetli Yenipazar’da güreşte “Ezineli Yıldırım rakibin beklemektedir diyerek sık sık anons eder, Yıldırım sahaya gelmek bilmez. Nihayet sahaya çıkan Yıldırım Tülü, rakibine şöyle bir dalar, ardından sahadan kaçar. Mikrofonun açık olduğunu unutan Cazgır Seyfi söylenmektedir. “O kadar bağırtıp beklettin bizi, gördün işte ananın a..nı…”

**

Abdullah Kırkık Hocanın “Baba Ocağı” adlı eserinde okuyunca duyup da gerçek olduğunu ancak anladığım bir olayı sizlerle paylaşmak istiyorum. 1950’li yılların sonunda Başvekil Adnan Menderes, bir 19 Mayıs bayramı günü Ankaralılara deve güreşi seyrettirmeyi düşünür. Aydın ilinden develer, deveciler, savran ve urgancılar trenle Ankara’ya taşınır. Yenipazarlı İbram Efe’nin Yanık Tülü adlı devesi güreş için ortaya çıkar ve rakibinden kaçmaya başlar. Saha kenarındaki parkurda 120 km hızla 5–6 tur atar. Ardında kovalayan deve ile yakalamaya çalışan deveci ve urgancılar… Birçoğu deve ve deve güreşini ilk kez gören Ankara halkı, deve yarışı zannettiği görüntüyü coşkuyla alkışlamaya başlar. Develeri durdurmaya çalışan urgancılara yuh çekerler. Üzüntüden kahrolup ağlayan İbram Efe’nin de sevinçten ağladığını düşünürler. Ertesi sabah Ankara Gazeteleri, manşetten yazmıştır; “Şampiyon Deveyi urgancılar bile durduramadı. Sahibi sevincinden ağladı…”

**

Güreş Tülülerinden bazılarını burada isimlerini anarak unuttuklarımızı, yazamadıklarımızı affınıza sığınarak dile getirmeye çalışalım… Kanka, Bayboralar, Goca Bodrumlu, Gezerler, Topuklu Efe, Zonguldaklı, Yıldırım, Küçük Olcay, Türker, Boncuk, Karanfil, Çılgın Hasan, Çılgın Özer, Türkmen Bey, Şanlı, Pazarlıoğlu, Gelidonya, Asi çocuk, Armağan, Balkış, Kahraman, Peynirci, Sivri, İpçi, Karapınar, Şen daylak, Kırburun, Zümrüt, Özhan, Leopar, Ali tülü, Gürlek, Faytoncu, Savaş, Savarona, Kara Murat, Hasan Paşa, Zabullu, Nisa, Fırat, Demiröz, Ege Şampiyonu, Özçelik. Han1 ve 2, Akrep, Mehmet Ağa, Şenlik, Çılgın pala, Şimal yıldızı, Çete, Çatlı, Akın Bey, Çılgın Akın, Sefa Bey, Alparslan 1071, Lodos, Çılgın Arza, Ünal Daylak, Karagözoğlu, Kılınçbey, Çılgın kors, Fenomen, Dağlıoğlu, Hermiyas, Son Mohikan, Buhara, Burakhan, Bıçakçı, Kaptan, Köroğlu, Tuğhan, Arap Özer, Sonkoz, Anafarta Türker, Son Darbe, İzmir Çapkını, Çılgın Deniz, Enes, Fındıkçıoğlu, Canavar, Dozerler, Gökçen Efe, Siyah İnci, Çakır, Mercan, Dülgerler, Beyoğlu, Zindan, Çakıcı Bey, Kara cennet, Fatih, Özgürhan1 ve 2, Efe Karayel, Dorukhan, Akça, Casus, Dost, Vabis, Tunahan, Yaz Dostum, Zembe, Ömerbaba, Şirinbaba, Sümer, Nazilli Yıldızı, Elnino, Savaş, Sarı Zeybek, Değirmenci, Karadayı, Kaykıoğlu, İzmir Çapkını, Çapkın Barış, Bosnalı, Sümer, Efsane, Yağız efe, Önder bey, Aydın Pulluklar, Remzi Bey1, 2, Somalı, Sarıcan, ve Aslan Tülü, Aslan bey, Nirvana Karagöz, Derin Memet, Çakıcı, Alparslan1071, Ayhan bey, Kadir efe, Kadir Ağa, Kadırgalı Kral, Anafarta Türker, Vabis, Fırat, Han1 ve 2, Dülgeroğlu Niko, Hermiyas, Aslan bey, One number, Ege şampiyonu, Kadırgalı, Akrep, Tunahan, Arza, Ünal, Bıçakçı ve daha niceleri...

Yenipazar’dan Büyük felek, Küçük ve Büyük Yıldızlar. Yanık Tülü, Mehmet EminTülüsü, Fernas, Sarayköy’den Şen Daylak, Fatih, Germencik’ten Kara cennet, Büyük ve Küçük Savaşlar. Kırburun, Kolombo, İnanlar, Saddam, Savrandereli, Falakalı, Komando, Takmakol, Varlı, Kara Kemal, Sivri, Kör tülü, Çakar, Gürlek, Yarım Dünya, Gemici, Öcalan, Büyük ipçi, Yorgancı, 1234 Numaralar, Kara Murat, Karanfil, Yıldırım, Zümrüt, Büyük Efe, Türkmenbey, Sarı Zeybek, Büyük ve Küçük Dozer, Şahin Tepesi, Yıldırımiar, Mercan, Savcı bey, Deli yürek, Leopar ve daha onca pehlivanları yâd ediyoruz.

Yöremizde bu satırlarda yer alacak çok ünlü develerimiz vardır. Tümünü selamlıyoruz. Kimileri güzel bir ismi, yeri, yöreyi ve tarihi çağrıştıran adları ile anılan bu develeri bir kez daha andık…

**

Yüreğimde kabaran duygularımdan mıdır acep, alımlı, nazlıca salınan develeri severim ben. Yörüklerin yaşamında, anılarında, ağıtlarında develer eksik olmaz. Ekiz Ebemizin ağıtındaki gibi…

“Yükümü sardım da sarı mayaya,

Çadırımı kurdum mor menevşeli yaylaya,

Karakeçim sensiz bu gönlümü kimler eyleye…”

Bir Yörük güzellemesinde deve yine yerini alır,

“Hey!

Gelen dostlarım gelmez oldu,

Kır atım gemini gevmez oldu,

Çadırımın bağı gerilmez oldu,

Kara tülümün çanı ötmez oldu.”

Ülkem iyi yönetilsin,/ insanımız huzur içinde olsun, Adaletli bir düzen sürsün. Kara Tülünün çanı da ötsün.