Yaz saati uygulaması, yaz aylarında saatlerin bir saat ileri alınması, yani gün ışığından daha uzun süre yararlanmak amacıyla mesai ve sosyal yaşamın gündüz saatlerine kaydırılmasıdır.

Bu uygulamanın temel sebebi; enerji tasarrufu sağlamak, gün ışığından azami yararlanmak, ekonomik verimlilik ve sosyal aktivite etkinliklerini artırmak.

Yaz saati uygulamalarının artıları:

•Enerji Verimliliği; Akşamları elektrik tasarrufu sağlar. ABD Enerji Bakanlığı’na göre, bu uygulama dönemlerinde %0.5–1 arası enerji tasarrufu sağlanabiliyor.

•Gün Işığı Kullanımı; İnsanlar gün ışığında daha fazla vakit geçirir. Gün sonunda hava kararmadan yapılabilen etkinlikler artar (spor, alışveriş, sosyal faaliyet).

•Ekonomik Etki; Ticari canlılığı arttırabilir. Akşam saatlerindeki sosyal hareketlilik ekonomiye katkı sağlar.

•Trafik Kazaları; Akşam saatlerinde görünürlük artar. Bazı ülkelerde akşam kazalarında azalma gözlenmiştir.

•Psikolojik Etki; Güneşli saatlerin artışı moral ve ruh sağlığına olumlu yansır. Özellikle mevsimsel depresyon yaşayan bireylerde etkili olabilir.

Yaz saati uygulamalarının eksileri:

•Biyolojik Ritim Bozulması; Biyolojik saat değişikliğe zorlanır. Uyku bozukluğu, yorgunluk, konsantrasyon kaybı gibi etkiler birkaç hafta sürebilir.

•Sağlık Riskleri; Kalp krizi, inme ve ruhsal rahatsızlık riskinde artış gözlenmiştir. Özellikle saat değişiminin hemen ardından ilk 1–2 günde bu risk artar (ör. Finlandiya, ABD çalışmaları).

•Enerji Tasarrufu Tartışmalı; Modern dünyada aydınlatmadan ziyade klima ve elektronik cihazlar enerji tüketimini belirler. Dolayısıyla toplam enerji tasarrufu birçok ülkede istatistiksel olarak önemsiz bulunmuştur.

•Eğitim ve İş Düzeni; Sabah saatleri karanlık olunca çocuklar ve işçiler daha erken kalkar. Bu da uyku yoksunluğu ve trafik kazası riskini sabah saatlerinde artırabilir.

•Karmaşa ve Uyum Sorunu; Saat değişimi; ulaşım, bilişim, finans sistemlerinde karışıklık yaratabilir. Özellikle dijital sistemlerin uyumsuzluğu veya manuel ayarlama hataları yaşanabilir.

Türkiye, 2016 yılında alınan Bakanlar Kurulu kararıyla yaz saati uygulamasını kalıcı hale getirdi. Yani, artık her yıl saat değişimi yapılmıyor; ülke GMT+3 sabit zaman diliminde kalıyor. Bunu yapma gerekçesi olarak enerji tasarrufu, verimlilik ve biyolojik dengeyi koruma ifade edilmekte.

Ancak yapılan çeşitli akademik değerlendirmelerde (ör. Boğaziçi Ü. Elektrik-Elektronik Müh. Raporları) bu kalıcı uygulamanın: Gerçek enerji tasarrufu sağlamadığı, batı illerinde sabah karanlığının uzadığı, öğrenciler ve erken işe gidenler için risk oluşturduğu belirtilmiştir.

Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) ve bağımsız araştırmalar; Uygulamanın enerji tasarrufu sağlamadığı, aksine batı illerinde enerji tüketiminin arttığı yönünde değerlendirmeler mevcut.

“Bilim ve Aydınlanma Akademisi” – Kalıcı Yaz Saati Uygulamasının Etkileri; Uygulamanın coğrafi uyumu, enerji tüketimi ve halk sağlığı üzerindeki etkilerini çok disiplinli bakışla ele almış. Sabahın karanlık olması, biyolojik ritim bozulması, sosyal memnuniyetsizlik gibi toplumsal-sağlık sorunlarda artış saptanmış.

Diğer araştırma sonuçları; Uygulamanın enerji tüketiminde “ölçülebilir bir düşüş” sağlamadığı, kamuoyunda memnuniyetsizlik yarattığı bildirilmiş.

Ayrıca sabah karanlığında uyanmanın ve günışığından geç yararlanmanın ruhsal ve fizyolojik etkilerinde artış saptanmış.

Yaz saati uygulaması, sanayileşme döneminde anlamlı bir enerji önlemiydi.

Ancak günümüzde bakıldığında uygulamanın enerji kazancının çok sınırlı, sağlık ve biyolojik ritim üzerindeki etkilerinin önemli, bölgesel coğrafi farkların (örneğin batı illerinde sabah karanlığı) ciddi fark yarattığı görülmektedir.

Dolayısıyla birçok uzman, mevsimsel saat değişikliğinin kaldırılmasını veya ülke bazında coğrafi optimizasyonla yeniden düzenlenmesini önermektedir.