Toplumun genel refah seviyesinin artırılması için iyileştirilmesi gereken sektörlerden birisi sağlıktır. Bireylerin sağlıklı veya sağlıksız olması toplum sağlığını önemli ölçüde etkilemektedir.

Sağlık sistemleri de sağlığı etkileyen bir faktör olduğundan, genel olarak kaliteli bir sağlık hizmetinin kolay erişilebilir olması, sağlık hizmetinin toplum sağlığına olan katkısının daha yüksek olacağını düşündürmektedir.

2003 yılında uygulamaya konulan Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın 8 ana temasından birisi de “Yaygın, erişimi kolay ve güler yüzlü sağlık hizmeti sistemi” unsurudur.

Devlet Planlama Teşkilatı tarafından yayınlanan 9. Kalkınma Planı’nda birinci basamak sağlık hizmetleri başta olmak üzere sağlık hizmetlerine erişim olanaklarının iyileştirilmesi temel önceliklerden birisi olarak belirtilmiştir.

Sağlık hizmetlerine erişim; toplumun ve bireylerin sağlık hallerinin devamı veya sağlık hallerinin sağlanması amacıyla ihtiyacı olduğu zaman veya talep edilmeden sağlık personelince sunulan temel sağlık hizmetlerinin eşit, nitelikli, ücretsiz bir şekilde hiçbir engelle karşılaşmadan sunulmasıdır.

Sağlık hizmetleri erişimine etki eden değişkenler “demografik özellikler, finansal engeller, sağlık hizmetleri altyapısı, ulaşım ve sağlık tesisi kullanımı, memnuniyet oranı” olarak belirlenmiştir.

Sağlık hizmetlerine erişimi etkileyen önemli bir değişken sağlık sigortasının kapsamıdır. Sağlık sigortasının olmaması sağlık hizmetlerine erişimin önündeki en büyük risk faktörüdür. Sağlık sigortasının kapsama durumunun yüksek olması sağlık hizmetlerine erişimi artırmaktadır.

Sosyal güvencesi olanlar için ise sağlığa erişimi etkileyen faktörler: Sağlık sigortasının kapsamı/ finansal bariyerler; Hekimlerin yetersizliği/dengeli dağıtılmaması; Hizmetin zamanında mümkün olup olmama durumu; Sosyo-kültürel farklılıklardır.

Sağlık hizmetlerine erişimin önündeki engeller ne olursa olsun kamu yöneticilerinin bireylerin sağlıklı olması yönünde sorumluluğu bulunmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti 1982 Anayasası’nın 56. maddesinde “Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Devlet herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler” hükümleri bulunmaktadır.

Kamu tarafından sağlanan sağlık hizmetlerine erişimde hiçbir kesime ayrımcılık ve/veya ayrıcalık tanınmaması gerektiğinden, kamu yöneticileri, ülke genelinde, sağlık hizmetlerine erişimin önündeki engelleri kaldırmakla, sağlık hizmetleriyle ilgili kaynakları dengeli bir şekilde dağıtmakla ve toplumdaki her kesimin sağlık hizmetlerinden eşit ve hakkaniyetli bir şekilde faydalanmasını sağlamakla yükümlüdür.

Sağlık hizmetlerine erişim önündeki engeller sadece sağlık sektöründen kaynaklanmaması nedeniyle yasada belirtilen bu yükümlülük sadece sağlık yöneticilerinin değil bütün kamu yöneticilerinin üzerindedir.

Sağlık hizmetlerine erişimle ilgili bariyerlerin kaldırılması her ne kadar zor bir süreç olsa da bazı uygulamalarla bu engellerin aşılmasına katkı sağlanabilir. Öncelikle hizmetin hazır bulunmasıyla ilgili olarak, kamu yöneticileri illerde sağlık altyapılarının geliştirilmesine odaklanmalıdır. Sağlık hizmetlerine erişimin ilk şartı, sağlık hizmetlerinin elde edilebilir olmasıdır.

Aydın ili halkı uzun yıllardır zamanında, yerinde ve yeterli düzeyde sağlık hizmetlerine erişim konularında sorun yaşamaktadır. Aydın’da özellikle 1’ci ve 2’ci basamak sağlık kuruluşlarının fiziki koşullarının ve alt yapılarının yetersizliği; sağlık personellerinin dengesiz dağılımı ve yetersizliği, giderek artan çalışan özlük hakları sorunları, hasta ve hasta yakınlarının sağlık çalışanlarına şiddet uygulamaları, yönetim kadrolarının mobbingleri, ekip anlayışından yoksun yoğun ve yorucu performansa dayalı çalışma koşulları, Aydın halkının sağlık hizmetlerine erişimi konularında sorun yaşamalarına sebep olmaktadır.

20 yılı aşkın süredir Aydın halkının zamanında, yerinde, eşit, nitelikli ve ücretsiz sağlık hizmetlerine erişimi konularında yaşadığı sorunlara çare olacağı ümit edilen ve inşası kent efsanesi haline gelen Aydın Şehir Hastanesi hizmete girmek için gün saymakta. Bina hacmi, yatak kapasitesi olarak Aydın halkının nitelikli ve güvenli sağlık ihtiyacını gidermesi umulan bu sağlık kuruluşunun hastane hizmetlerini sağlık perspektifi açısından değil de otelcilik hizmetleri perspektifi içeriğinde vereceğinin halka müjde olarak verilmesi, önümüzdeki süreçte Aydın halkının güvenli ve nitelikli sağlık hizmetlerine erişimi konularında belirsizliğe ve endişe duyulmasına sebep olmaktadır. Diğer endişe kaynaklarının başında hastane binasının sulu tarım arazisinde ve deprem fay hattı üzerine inşa edilmesi gelmektedir.

Sağlık hizmetleri ve hastane yönetimlerinde sağlık meslek örgütlerinin ve çalışanlarının dışlanması, devasa bina hacimlerinin sağlık çalışanları üzerinde sebep olacağı ekstra iş yükü ve risklerine rağmen sağlık çalışanların sosyal ve dinlenme ihtiyaçlarının göz ardı edilmesi, halkın nitelikli ve güvenli sağlık hizmetlerine erişimi önünde engel oluşturmaya aday görülmektedir.

Unutulmamalıdır ki; sağlık hizmetlerinin başarılı-sürekli-nitelikli sunumunda bina ve fiziki koşullar önemli bir şeydir ama sağlık çalışanlarının mutluluğu-huzuru ve ekip çalışması her şeydir.